آموزش سیستماتیک غیررسمی HSE

در هزاره سوم، همه کشورها در تکاپوی آماده سازی جوامع خود برای کنار آمدن با تغییرات و تحولات و انطباق خود با الگوها و هنجارهای جدیدی هستند که در عرصه زندگی روزمره انسان ها خود نمایی می کنند. در این میان سازمانها سعی می کنند که از طریق آموزه های فرهنگی- اجتماعی و به طور کلی در همه عرصه ها با آموزش افراد بویژه با آموزش غیررسمی و آگاه نمودن آنها نسبت به قوانین، مقررات و روشهای موجود و سپردن برخی از مسئولیتهای اجتماعی به آنها به هدف اصلی خود یعنی ایجاد فرهنگ و رسیدن به جامعه ایمن و پایدار برسند. این موضوع به حدی مهم است که اغلب صاحبنظران آموزش را کلید ورود و عبور موفق از قرن 21 توصیف کرده و نقش آن را در ایجاد جامعه پایدار و ایمن اساسی دانسته اند. در ایجاد چنین جامعه ای علاوه بر آموزش های رسمی، نقش آموزش های غیررسمی کلیدی و حیاتی است.

جهان در دهه های اخیر، عرصه تحولات چشمگیری از جمله تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بوده که بسیاری از مناسبات پیشین را دستخوش تغییر نموده است. ورود به فضای مجازی حاصل از فن آوری های نوین اطلاعات و ارتباطات، دوره جدیدی از تمدن بشری را رقم زده است. با این تحولات شگرف و در این دنیای صنعتی و در این عصر پیچیده و بی حد و مرز رسیدن به محیط کار و جامعه ایمن بسیار مشکل و دشوار است. در این میان لزوم آموزش و فرهنگ سازی و استفاده از فن آوری و رسانه های روز بمنظور رسیدن به سطح قابل قبول بهداشت و ایمنی افراد و محیط زیستی سالم، لازم و ضروری است.

آموزش HSE عبارت است از هرگونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح ریزی شده ای که هدف آن تسهیل یادگیری مسائل مرتبط با HSE در یادگیرندگان است و یادگیری عبارت است از فرایند ایجاد تغییرات نسبتا پایدار در رفتار یا توان رفتاری که حاصل تجربه یادگیری است که این تجربه یادگیری ممکن است عمدی یا اتفاقی باشد.

رشد عاطفی، فکری و اجتماعی انسان محدود به دوران خاصی از عمر او نیست بلکه تمام دوران زندگی را در بر می گیرد به عبارت دیگر آموزش باید مستمر باشد. توجه بدین اصل مستلزم ارتباط و هماهنگی انواع آموزش های رسمی و غیررسمی است تا بدین طریق بتوان نیازهای مختلف فرد را در طول زندگیش مرتفع نمود و زمینه رشد او را فراهم کرد.

بدیهی است که برنامه ریزی برای آموزش، همواره باید به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از برنامه ریزی توسعه و تکامل سازمان و جامعه باشد. فارغ از آموزش رسمی، آموزش غیررسمی عبارت است از هر نوع فعالیت آموزش و کارآموزی که سازمان یافته است ولی خارج از نظام آموزش رسمی تحقق می پذیرد.

روشن است که آموزش فقط محدود به سواد خواندن و نوشتن نیست. انسان همیشه درحال آموختن است چه در مدرسه و چه خارج از آن مثلا در خانواده، در محیط کار، در میدان بازی، در اجتماع، در طبیعت و... . بنابراین دامنه آموزش غیررسمی به مراتب وسیع تر از آموزش رسمی است و اهمیت آن نیز از نظر رشد و بلوغ عاطفی، فکری، سیاسی و اجتماعی بیشتر است. بدین جهت، بتدریج مقام و موقعیت خاصی پیدا کرده است و فعالیت های منظمی توام با برنامه ریزی در بعضی از زمینه های آن چون آموزش شهروندان، آموزش مسائل مرتبط با HSE در محیط کار و در جامعه و فعالیت های جوانان آغاز شده است. در حقیقت، برنامه ریزی و خدمات و فعالیت های هنری، همچنین آموزش های بزرگسالان و آموزش خانواده ها و عموم جامعه بخش بزرگی از فعالیتهای آموزش غیررسمی را تشکیل می دهند.

از نظر اجتماعی، جامعه شناسان، آموزش را وسیله اداره و کنترل جامعه تعریف می کنند و آن را عامل بقاء و دوام تمدنها می دانند و معتقدند که مجموعه دانش های بشری به میزان تصور نشدنی افزایش یافته و ارتباط انسانها پیچیده تر شده است. این امر بتدریج نوعی دخالت آگاهانه را در جریان انتقال فرهنگ بشری از طریق ایجاد و گسترش سازمان های آموزشی ضروری ساخته است، به نحوی که امروزه صاحبنظران اقتصاد آموزش معتقدند هزینه کردن در امر آموزش در بلندمدت منافع آشکار و پنهان زیادی هم برای فرد و هم برای جامعه در پی دارد.

با آموزش، افراد جامعه در زمینه درک خطرات مرتبط با HSE محیط خود و نحوه ارزیابی و کنترل آنها، یاد می گیرند که برای انجام هرکاری و استفاده از هر وسیله و ابزاری ابتدا به موارد بهداشت، ایمنی و زیست محیطی آن توجه نموده و کار را انجام دهند که دارای حداقل ریسک HSE باشد.

باید تک تک افراد جامعه به این باور برسند که HSE جزء جدایی ناپذیر چرخه حیات آنهاست. برای شناخت دقیق و علمی شیوه های صحیح زندگی و کار بویژه شناخت مسائل متعدد سازمان و جامعه ایمن، آموزش مستمر و مداوم چه به صورت رسمی و چه به صورت غیررسمی امری ضروری است. بخشی از این آموزشها که با هدف ایجاد رفتار مطلوب و صیانت از بهداشت، ایمنی و محیط زیست افراد و جامعه صورت می گیرد همان آموزش HSE است. همه گروههای اجتماعی و در هر نقطه از جهان نیازمند آموزش در زمینه مسائل HSE هستند و این فرایندی است که با توجه به تغییرات مداوم شرایط زندگی، پیوسته و پایان ناپذیر است. در حوزه HSE، ضرورت آموزش و آگاه سازی موثری که بر تغییر نگرش و رفتار تاثیرگذار باشد، از اهمیتی بسیار برخوردار است.

رسانه ها در شکل دهی و تقویت هنجارهای اجتماعی و تغییر باورها، ارزشها و نگرشهای افراد جامعه نقش بسیار مهمی ایفا می کنند، بنابراین آموزش، فرهنگ سازی و ایجاد بستری مناسب در افکار عمومی از طریق رسانه های جمعی می تواند نقش پایداری در ایجاد یک جامعه ایمن ایفا نماید.