عملیات والفجر 8 در گفت وگو با خلبانان هوانیروز نبرد هلی کوپترهای کبرا با تانک های "تی 72"
صابر عظیمی
عملیات والفجر 8 یکی از بزرگ ترین عملیات های طول تاریخ دفاع مقدس و از زوایای گوناگون قابل تامل و بررسی است. این عملیات در شب بیستم بهمن ماه سال 1364 با رمز «یا زهرا(س)» آغاز شد.
در این عملیات فاو به تصرف رزمندگان ایرانی در آمد و شوک بزرگی به رژیم بعثی و متحدان منطقه ای و فرامنطقه ای آن وارد کرد.
آنچه می خوانید روایت دو تن از خلبانان هوانیروز است که خود در این عملیات شرکت داشته اند. حرف های امیر سرتیپ دوم خلبان رحمان قضات و امیر سرتیپ دوم خلبان ابراهیم محمدزاده پس از 23 سال از آن عملیات، رنگ و بوی افتخار دارد.
فعلاً این گپ خواندنی ما و خلبانان هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران را داشته باشید تا هفته های بعد به سراغ آنهایی برویم که در والفجر هشت، دل به دریای طوفانی اروند زدند.
¤ ضمن معرفی خودتان از مأموریت های هوانیروز در جنگ بگوئید.
- سرتیپ دوم بازنشسته خلبان رحمان قضات هستم. ابتدا فرمانده گروهان بودم، بعد به سمت فرمانده گردان ارتقا یافتم. عهده دار مسئولیت معاونت اطلاعات هوانیروز شدم و آخرین شغلی که داشتم به عنوان جانشین فرماندهی هوانیروز انجام وظیفه می کردم.
و اما درباره نقش هوانیروز باید بگوییم که بطور کلی وظیفه ما پشتیبانی از نیروهای سطحی است. و این پشتیبانی ها به صورت تخلیه مجروحین و شهدا، رساندن آذوقه و مهمات و هلی برن و جابجایی نیروهای رزمنده صورت می گیرد. می توانم بگویم هلی برن که در عملیات خیبر توسط بالگردهای هوانیروز صورت گرفت شاید از هلی برن های بی نظیر دنیا بوده است و در ادامه درگیری مستقیم با نیروهای زرهی دشمن، سنگرهای تجمعی، تانک ها و شناورها و جابجایی فرماندهان همه در حوزه های وظایف سازمان هوانیروز قرار دارد.
¤ هوانیروز چند نوع بالگرد دارد و مأموریت هر کدام چیست؟
- در هوانیروز بالگرد کبرا داریم که خود دو نوع است. بالگرد کبرا تاو و نان تاو . بالگرد کبرا تاو توانایی حمل موشک تاو را دارد که بر علیه ادوات زرهی بکار گرفته می شود که این موشک قابل هدایت است و بالگردهای نان تاو بیشتر مهمات راکت و گلوله بیست میلی متری دارد و برای انهدام سنگرهای تجمعی دشمن بکار گرفته می شود.
بالگرد نیمه ترابری 214 را داریم که در بعد تخلیه مجروح و حمل نفرات به مناطق مختلف مأمور می شود. بالگرد ترابری سنگین شنوک را داریم که یک حجم 33 نفره را می تواند ترابری کند و اگر از صندلی استفاده نشود ظرفیت 110 نفر را هم برای حمل و نقل داراست که این تعداد هلی برن را در عملیات خیبر داشتیم.
همچنین بالگرد شناسا یی جت رنجر را داریم که بیشتر در مأموریت های شناسایی کاربرد دارد. زمانی که تیم بالگردهای کبرا قرار بود وارد منطقه عملیاتی شوند بالگردهای جت رنجر به خاطر جثه کوچک برای شناسایی وارد منطقه می شد و اوضاع منطقه را ازطریق بیسیم به اطلاع تیم بالگردهای کبرا می رساند. بعلاوه ما در هوانیروز انواع هواپیماها داریم. مثلاً هواپیمایTC و هواپیماهای فالکون و فرنشیب که بیشتر برای ترابری مسئولین و خود نیروهای هوانیروز از آنها استفاده می شود.
¤ در عملیات والفجر 8 طرح مانور هوانیروز چگونه بود؟
-در ابتدای کار از راه زمین محورهای عملیاتی مورد شناسایی قرار گرفت. اولین دستور کار عملیات هوانیروز این بود که صبح عملیات بالگردهای کبرا وارد شوند و پاسخ پاتک های دشمن را بدهند. قبل و همراه آن برنامه این بود که نیروهای عمل کننده باید تدارک می شدند و از اینجا بالگردهای 214 همراه با کبرا وارد عمل شدند. بالگردهای 214 مأموریت حمل و نقل آذوقه، مهمات و نیرو را داشتند. تفنگ 106 که یک سلاح ضدزره است و توپ های 57 میلیمتری باید اول وقت منتقل می شدند و بدین ترتیب نیروهای دشمن تا کارخانه نمک عقب رانده شدند و از اینجا متوجه شدیم که خود صدام و گارد ریاست جمهوری همراه با یک قطار تانک وارد منطقه شده اند و از اینجا بالگردهای کبرا بایستی به مصاف با تانک ها می رفتند که یکی ا زسخت ترین صحنه های درگیری والفجر شد. و از دیگر مأموریت ها این که صحنه هوایی در نبرد هیچ لحظه نباید از بالگردهای هوانیروز خالی باشد، که چنین هم بود. در تمام نبرد یک تیم هرلحظه در منطقه درگیری در مقابل تانک های گارد ریاست جمهوری حضور داشت و به نظر من هوانیروز به بهترین نحوه در عملیات والفجر 8 عمل کرد. نیروها 214 کمتر از یک دقیقه بر فراز اروند پرواز می کردند و نیرو و مهمات و آذوقه را بی وقفه از ساحل خودی به ساحل دشمن می رساندند . اما مأموریت بالگردهای شنوک. بالگردهای شنوک طبق برنامه نباید فاصله شان از اروند زیاد می شد. به خاطرت جثه بزرگی که داشتند به سهولت مورد هدف قرار می گرفتند. مأموریت بچه های شنوک بیشتر تخلیه مجروحین ازساحل خودی اروند به اهواز و ماهشهر و سایر شهرها بود. از دیگر موارد طرح مانور هوانیروز مقابله با نیروهای حاضر درآب های خور عبدالله بود. ضلع غربی کارخانه نمک آب های خور عبدالله و جزیره بوبیان بود. نیروهای عمل کننده از این ضلع نیز تهدید می شدند. از آب های خور عبدالله شناورها و ناوچه های دشمن با استفاده از کاتیوشا و توپ بچه ها را موردهدف قرار می دادند و تنها وسیله ای که می توانست با این تهدیدها مقابله کند بالگردهای کبرای هوانیروز بودند. پوشش آن بخش از مأموریت های این بالگردها بود و در آن بخش بالگردهای کبرا موفق شدند که شناورها و ناوچه های دشمن را منهدم کنند.
¤ (ادامه گفت و گو را با یکی دیگر از رزمندگان هوانیروز که خود در عملیات والفجر 8 به عنوان خلبان کبرا حضور داشته پی می گیریم) ضمن معرفی خودتان یک سابقه کوتاه نیز بیاورید؟
-اینجانب سرتیپ دوم بازنشسته خلبان ابراهیم محمدزاده هستم. در دوران جنگ و دفاع مقدس در سمت فرمانده گروهان و سپس فرمانده گردان انجام وظیفه کردم. بعد از جنگ به سمت فرماندهی پایگاه محسن سلیمان منسوب شدم و در ادامه بعنوان فرمانده پایگاه مشهد مقدس مأمور بودم و در آخرین سمت نیز به عنوان جانشین فرمانده هوانیروز انجام وظیفه می کردم. در دوران جنگ نیز به عنوان خلبان کبرا پرواز را شروع کردم. هم لیدر پرواز بودم و هم افسر عملیات و هم به عنوان سرپرست گروه های مستقر در منطقه انجام وظیفه میکردم.
¤ ازچه زمانی وارد عملیات والفجر 8 شدید؟
- ما یک هفته قبل از عملیات در منطقه مستقر شدیم و چون اصل عملیات بر غافل گیری بود ما زمان عملیات را نمی دانستیم اما می دانستیم که وقوع عملیات حتمی است. بعد از استقرار در منطقه، مسیر و محورها و منطقه عملیاتی مورد شناسایی قرار گرفت و آخرین هماهنگی را در اتاق جنگ انجام شد. شب عملیات به ما اعلام عملیات شد. بچه های پیاده وارد منطقه و از آنجا از طریق اروند به طرف دشمن پیش رفتند و ما صبح عملیات، اول وقت یعنی به محض اینکه هوا روشن شد وارد عمل شدیم.
¤ اولین یگان هایی که وارد عمل شدند کدام بودند؟
- اولین یگان هایی که از هوانیروز وارد عمل شدند یگان های هلی برن بود. به خاطر اینکه شب قبل به شدت بارانی بود منطقه را آب گرفته و باتلاقی شده بود. رود اروند هم به طرف نخلستان های ما و هم به سمت منطقه فاو طغیان کرده بود. بنابراین در آن شرایط بالگردهای 214 برای انتقال تجهیزات سنگین وارد عمل شدند.
¤ از آن شب بارانی و طغیان و طوفان در اروند خاطره ای دارید؟
- من خودم آنچه را آن شب شاهد بودم نه در کتاب و داستان جنگی خوانده ام و نه در فیلم ها دیده ام و شاید هیچ هنرمند و کارگردانی هم نتواند صحنه آن شب و اروند و طوفان و طغیان را تصویر کند. شما در حال عادی اروند را کمی نگاه می کنی از دقت و تامل یک هراسی در روح پیدا می شود حال در شرایط بارانی و طوفان و طغیان و غرش و تاریکی مطلق، اروند چهره هراس انگیزی دارد و من آن شب از مشاهده آن شرایط و اروند این هراس را در روح خود حس می کردم. شاهد بودم که در آن شرایط چگونه غواص های رزمنده مطمئن و بی هراس و جسورانه به آب می زدند. وقتی آن رودخانه وحشی طغیانی را می دیدی اصلا فکر نمی کردی کسی جرأت کند به آن نزدیک شود اما من می دیدم که چگونه غواص ها جسورتر از رودخانه ظاهر شده اند. آنچه که مرا مات و مبهوت می کرد این بود که آن افراد غواص چه کسانی هستند؟ چه ایمانی دارند؟ چه جسارتی دارند؟ من هنوز هم بسیار مشتاق هستم یکی از آن افراد را از نزدیک ببینم و به او آفرین بگویم. هر وقت من یاد شب عملیات والفجر 8، آن شرایط سخت و رودخانه و غواصان می افتم، در دل به همه آن غواص ها آفرین می گویم و آنها را تحسین می کنم.
¤ بالگردهای کبری چه زمانی وارد عمل شدند؟
- درست صبح عملیات و همراه با بالگردهای .214 ضربه زدن به یگان های مهندسی که ارتباط محور و عقبه را امکان پذیر می کردند و مقابله با پاتک های سنگین دشمن و درگیری با تانک های گارد ریاست جمهوری تماماً از ماموریت های بالگردهای کبری بود.
¤ کارآیی هوانیروز در چه صحنه هایی از عملیات والفجر 8 برجسته بود؟
- این کارآیی قطعاً در صحنه های پاتک دشمن بیشتر نمایان بود. یگان های زرهی دشمن در پاتک ها حضور داشت و همین پاتک ها را سنگین می کرد و هوانیروز با نفوذ در عمق به شکار تانک می پرداخت.
¤ به عنوان خلبانان هوانیروز حاضر در صحنه، فکر می کنید سختی های عملیات والفجر 8 چه بود؟
- به نظر من این عملیات بسیار عملیات سنگینی بود و سختی کار آن حجم بسیار زیاد آتش در منطقه بوده است. پدافندهای دشمن به شدت کار می کرد. توپخانه های دوربرد نیز همچنین. حجم زیاد هواپیماهای جنگنده دشمن منطقه را پرخطر و تهدید کرده بود. حال در این شرایط پرخطر و آتش بار، بالگردها باید در هوای منطقه پرواز می کردند و در این حجم آتش و جنگنده های دشمن متوجه زمین و پاتک ها و تانک های دشمن و شکار آنها بودند. ما وقتی وارد منطقه می شدیم اصلا فرصتی نبود که حضور هوانیروز به نیروهای خودی اعلام شود. بعضی مواقع صحنه نبرد آنقدر پیچیده می شد که به سادگی نیروهای خودی و دشمن از هم قابل تشخیص نبودند.
در برابر هواپیماهای جنگنده دشمن بالگردها به خاطر سرعت پایین بسیار آسیب پذیر بودند.
- امیرالرحمن قضات: به نظر من در کنار سختی هایی که ذکر شد، باران آن شب و روزها نیز از سختی های کار آن عملیات بود و کار را خیلی مشکل می کرد. نیروهای هوانیروز در آن باران و گل و لای باید مهمات جابجا می کردند هم برای عملیات و هم اینکه باران آن را فاسد نکند. در حین پرواز نیز این جریان مشکلات خاص خودش را داشت . بسیاری از پروازها در شرایط استاندارد انجام نمی شد. و فاکتورهای عشق و ایمان و ایثار و شجاعت بود که در آن شرایط نامساعد بچه ها را به پرواز درمی آورد.
امیر ابراهیم محمدزاده: نکته ای که در ارتباط باران گفتنی است اینکه بعد از باران هوا شرجی و مه آلود و در نتیجه میدان دید محدود می شد در عملیات والفجر 8 بسیار پیش می آمد که پروازهای ما در شرایط «آی.اف.آر» صورت می گرفت یعنی شرایطی که پرواز و دید کور بود. اما یک لحظه آسمان منطقه از حضور بالگردها خالی نبود.
- امیرالرحمن قضات: بمباران شیمیایی منطقه توسط دشمن به سختی ها می افزود خطر شیمیایی جای خود، اما همین باعث می شد که از ماسکهای ضد گاز پرواز استفاده کنیم و از طرف دیگر استفاده از جیلقه ضد گلوله محدودیت ساز بود - ماسک هم اضافه می شد قدرت مانور را در بالگرد می گرفت یعنی در همان حال اگر شما مجبور بودی از تیربار استفاده کنی چندان فعال نبودی و اینها شرایط روانی خلبان را تحت تاثیر قرار می داد. از سختی های دیگر نبود قطعات بود. استفاده از قطعات سقف ساعت داشت. مثلاً یک قطعه بعد از استفاده 50 ساعته باید تعویض می شد. اما شرایط طوری بود که با عدم کارایی قطعه، قطعه تعویض می شد و این خود شرایط پرواز و عمل را سخت تر و خطرسازتر می کرد.
¤ در کدام محور عملیات سنگین تر بود؟
- در عملیات والفجر 8 تلاش اصلی و محوری در منطقه فاو بود.
¤کدام صحنه، سنگین ترین صحنه نبرد در والفجر 8 برای هوانیروز بوده است؟
-امیر قضات: سنگین ترین صحنه نبرد در کارخانه نمک بود که تانک های گارد ریاست جمهوری به قطار وارد عمل شده بودند. نبردی که بین کبراها و تانک های تی 72 گارد ریاست جمهوری در گرفت که موج سهمگین تهاجم و تدافع و شکار و گریزها در برابر این تانک ها بود.
¤ آماری از بالگردهای عمل کننده، ساعات پرواز، ماموریت ها دارید که ارائه دهید؟
- امیر محمدزاده: بطور خلاصه هوانیروز 22 فروند بالگرد کبرا و 41 فروند بالگرد 214 و 10 فروند بالگرد شنوک و 4 فروند بالگرد 206 و 3 فروند بالگرد 205 وارد عملیات والفجر 8 کرده بود.
ساعات پرواز انجام شده در طول عملیات 3938 ساعت بود. هر یک از این پروازها در برابر دشمن مدت زیادی طول می کشید و اینگونه نبود که با یک شلیک کار مقابله پایان گیرد تا شلیک بعدی و در طول پرواز تماماً آتش های پرحجم و تعداد زیاد هواپیماهای جنگنده دشمن تهدیدهای بالگرد ها بودند. تعداد مجروحین حمل شده به بیمارستان های منطقه 2038 نفر بود. تعداد نیروهای هلی برن 1624 نفر و میزان مهمات و تدارکات جا به جا شده 330 تن بوده است. بالگردها 205 و 206 حجم بالایی از جابجایی فرماندهان را عهده دار بودند.
¤ تلفات هوانیروز در این عملیات چه بوده است؟
- در این عملیات خلبان اسماعیل صحتی از ناحیه چشم مجروح و یک چشم خود را از دست داد. ما بالگردی که منهدم شده باشد نداشتیم. البته 25 بالگرد مورد هدف دشمن واقع شدند اما کار به سقوط و انهدام نکشید و با تعمیرات انجام شده به منطقه عملیاتی بازگردانده شدند . مجموعاً چهار خلبان در این عملیات مجروح شدند که دو نفر آنها شیمیایی بودند.
¤ به عنوان آخرین سوال از نتایج این عملیات بگوئید.
به طور کلی ارتباط عراق با آب های آزاد قطع شد. شهر فاو و اسکله های آن به تصرف درآمد. ضایعات هوایی عراق شامل 70 فروند هواپیما، و 10 فروند بالگرد و تلفات انسانی ارتش عراق هم بالغ بر 17000 کشته و 25000 زخمی بود.
