با مطرح شدن لینوکس به عنوان یک سیستم‌عامل روی میزی و پشتیبانی آن از زیر ساختارهای زبان فارسی مانند صفحه‌کلید فارسی و... و ایجاد پروژه ترجمه محیط گرافیکی KDE (پر استفاده‌ترین محیط گرافیکی سیستم‌عامل لینوکس) متخصصین شرکت چاپار شبدیز را بر آن داشت تا با ایجاد پروژه غیرانتفاعی FarsiKDE به ترجمه این محیط به فارسی بپردازند که حاصل کار تحسین برانگیز آنها تا کنون در سرتاسر دنیا و تحت توزیع‌های مختلف منتشر شده است و افتخاری است برای ایران و ایرانیان.

داشتن یک سیستم‌عامل فارسی از زمانی که کامپیوتر وارد ایران شده است، مورد توجه مهندسین و کاربران ایرانی قرار داشته و دارد. همیشه داشتن یک سیستم‌عامل که بتوان در آن از امکانات فارسی استفاده نمود و محیطی فارسی داشت، هیجان انگیز بوده است. داشتن یک سیستم‌عامل با محیط کاملا فارسی دارای مزیتی است که در آن قشر کم سن و سال کاربران کامپیوتری ما می‌توانند راحتتر از کامپیوتر استفاده نموده و در آن سریعتر پیشرفت نمایند. علاوه بر این، امکان آموزش این سیستم به کاربران نا آشنا و کم سن و سال و کاربرانی که به زبان انگلیسی آشنا نیستند، بسیار آسانتر خواهد بود. به قولی یک کودک 10-11 ساله برای کار کردن با کامپیوتر نیازی به دانستن زبان انگلیسی نخواهد داشت. نخستین قدم را در این راه، شرکت نرم‌افزاری سینا با ارائه ویندوز 3.1 با محیط کاملا فارسی و همراه با قفل سخت‌افزاری برداشت و از آن زمان شاهد ارائه نسخه‌های متعددی از ویندوزهای با امکانات و محیط فارسی بوده‌ایم. البته با توجه به قوانین جهانی کپی‌رایت، هیچکدام از موارد فوق قانونی نبوده و به هیچ وجه قابل مطرح شدن در جوامع جهانی نبوده‌اند. ثانیا بدلیل اینکه تغییرات انجام شده در این سیستم‌عامل ها بدلیل فقدان کدهای منبع بر روی Resource File‌ها صورت می‌گرفت، باعث ایجاد اشکالات عجیب و غریبی در عملکرد سیستم‌عامل میشد که فکر می‌کنم تمامی کاربران کمابیش با آن آشنایی داشته باشند.

در ادامه این پروژه و با هدف گسترش یک سیستم‌عامل کاملا فارسی و البته قانونی در ایران، شرکت چاپار شبدیز تصمیم به ارائه نخستین توزیع فارسی سیستم‌عامل لینوکس که مبتنی بر FarsiKDE است، نمود. با اینکه در سالهای اخیر استفاده از سیستم‌عامل لینوکس در ایران گسترش فراوانی یافته است، ولی هنوز اکثریت کاربران ایرانی، حتی با اطلاع از مزایای لینوکس، از نصب این سیستم‌عامل بر روی دستگاهشان بیمناک هستند. علت این امر هم عدم آشنایی دقیق از سطح امکانات و محیط این سیستم‌عامل است. به همین دلیل، شرکت چاپار شبدیز تصمیم گرفت توزیع خود را مبتنی بر لینوکس Knoppix قرار دهد که یک توزیع زنده بوده و از روی دیسک CD بوت شده و قابل استفاده است و کاربر نیازی ندارد تا آنرا روی کامپیوتر خود نصب نماید. نام این توزیع که نخستین توزیع فارسی سیستم‌عامل لینوکس به شمار می‌رود، شبدیکس (Shabdix) است.

چند روز پیش یک نسخه آزمایشی از این سیستم‌عامل از سوی شرکت چاپار شبدیز در اختیار من قرار داده شد تا من آنرا آزمایش نمایم. این مقاله حاصل مشاهدات و بررسی‌های من است. ضمنا شبدیکس قرار است تا پس از مدت کوتاهی به صورت رسمی منتشر شود. قابل ذکر است که ممکن است برخی نکاتی که در این مقاله ذکر می‌شود، در نسخه نهایی تغییر کرده باشد.

خوب نخستین قدم برای بررسی شبدیکس، بوت کردن آن بود. بنابراین CD را در دستگاه خود قرار داده و بوت کردم. نخستین چیزی که جلب توجه می‌کند نمایش لوگوی جالب شبدیکس در ابتدای بوت است. با فشردن کلید Enter بوت ادامه یافته و پس از نمایش پیام «با درود!»، سخت‌افزارهای سیستم بصورت خودکار شناسایی شده و با راه‌اندازی FarsiKDE اجرای سیستم کامل میشود. تمامی این فرایندها در کمتر از یک دقیقه به اتمام می‌رسند. سیستم از نظر پایه‌ای تفاوتی با Knoppix ندارد و تفاوت عمده در بکارگیری FarsiKDE است. نسخه Knoppix مورد استفاده، نسخه 3.2 می‌باشد. با توجه به گسترده بودن کاربران کارتهای گرافیکی مبتنی بر تراشه‌های nVidia، یکی از کارهای جالبی که امکان انجام آن وجود دارد، جایگزین کردن درایورهای استاندارد nv با درایور nvidia است که شتابدهنده سه بعدی را پشتیبانی می‌کند. با این اقدام، تعداد زیادی از کاربران می‌توانند قابلیت سه بعدی و کیفیت بهتر خروجی کارت گرافیک را داشته باشند.

یکی از نکاتی که هنگام راه‌اندازی و خاموش کردن شبدیکس جلب توجه می‌کند،صدای انگلیسی Initiating .... sequence است که جالب و بهتر خواهد بود با یک صدای فارسی جایگزین شود.

شبدیکس هنگام بوت کلیه پارتیشن‌های موجود روی دیسک سخت را شناسایی کرده و تمامی آنها را بصورت «فقط خواندنی» آماده اتصال می‌کند. این ویژگی می‌تواند برای کاربران تازه کار که این توزیع برای آنها درنظر گرفته شده است، کمی مشکل ساز باشد. در صورتی که بتوان امکان نوشتن را بصورت پیش‌گزیده فعال کرد، بهتر خواهد بود. یک کاربر نیمه وارد می‌تواند با ورود به کنسول پارتیشن مورد نظرش را با دستور mount مطابق دلخواه خود متصل نماید، ولی این امکان برای کاربران تازه کار کمی دشوار است.

در مورد FarsiKDE، واقعا پروژه تحسین برانگیزی است، ولی به نظر می‌رسد که در ترجمه کلمات در برخی محلها نیاز به بازبینی بیشتری باشد. برخی واژه‌ها به هیچ وجه رایج و آشنا نیستند و در هیچ کتاب کامپیوتری نمی‌توان مشابه آنها را پیدا کرد و کمی کار را دشوار می‌سازند. در صورتی که این اصلاحات در آن انجام شود، می‌توان از آن در محیطهای آموزشی، بهره فراوانی برد.

من حین تهیه این بررسی، شبدیکس را به چندین نفر نشان دادم. اکثر آنها از اینکه یک محیط فارسی کامل در لینوکس می‌بینند، حیرت زده شده بودند، ولی اکثر آنها پس از رفع حیرت زدگی (!) معتقد بودند که قلم بکار رفته در پنجره‌ها و FarsiKDE واضح نیست. البته من هم با آنها هم عقیده هستم. در صورتی که بجای قلمی مانند Arial قلمی مانند Tahoma که واضح است جایگزین شود، محیط را برای کاربران بسیار جذاب‌تر خواهد ساخت.

سایر کاربردهایی که این دیسک می‌تواند برای شما داشته باشد، ایجاد یک پلاتفورم کاری قابل جابجایی (من به حدی به کارهای روزمره تحت لینوکس عادت کرده‌ام که تصور کارکردن با ویندوز برایم بسیار دشوار است. بنابراین در مسافرت‌ها می‌توانم این دیسک را همراه داشته و در با اولین کامپیوتر آنرا بوت کرده و استفاده نمایم.) و یک دیسک نجات کامپیوتر است.

با اینکه شبدیکس با 128 مگابایت حافظه هم کار می‌کند، توصیه می‌کنم برای روانی و راحتی بیشتر، آنرا روی کامپیوتری با حداقل 256 مگابایت رم اجرا نمایید. در این صورت بسیار روان کار خواهد کرد و برنامه‌ها نیز با سرعت بیشتری اجرا خواهند شد. دلیل نیاز به این مقدار حافظه هم روشن است. شبدیکس از دیسک سخت سیستم استفاده نمی‌کند تا با ایجاد swap بخشی از اطلاعات خود را روی آن قرار دهد.

در صورتی که مدتی با شبدیکس کار کردید و از آن خوشتان آمد، می‌توانید آنرا روی دیسک سخت خود نصب نمایید. نصب شبدیکس در حال توسعه بوده و در حال حاضر کمی غیر متعارف است. توصیه می‌کنم در صورتی که تازه کار هستید، از نصب آن خودداری نمایید. به هر حال قبل از آغاز نصب برنامه Qparted اجرا می‌شود که با استفاده از آن می‌توانید دیسک خود را پارتیشن‌بندی نمایید و یا پارتیشن‌های موجود را ویرایش کنید. پس از آن سوال و جواب‌های نصب آغاز شده و در پایان نیز محتویات CD روی دیسک سخت کپی می‌شوند. من در اینجا نمی‌خواهم وارد مبحث نصب شبدیکس شوم زیرا این مقاله آموزش نصب آن نیست. البته در آینده قصد دارم تا نحوه نصب آن را آموزش دهم. فقط این نکته را بدانید که نصب آن کاملا مشابه نصب توزیع Knoppix بوده و می‌توانید از راهنماهای موجود برای آن استفاده نمایید.

گنو/لینوکس با ویندوز چه تفاوتی دارد؟

یکی از نخستین سوالاتی که در ذهن هر کاربری که به تازگی نام گنو/لینوکس به گوشش خورده است، مطرح میشود، این است که خوب گنو/لینوکس چه تفاوتی با ویندوز دارد؟ من در این مقاله قصد دارم بدون اینکه وارد مسائل خیلی فنی شوم، به طور اجمالی این موضوع را تشریح کنم.

لینوکس چیست؟
لینوکس به خودی خود، یک هسته (Kernel) است. هسته، بخش اصلی سیستمعامل را تشکیل میدهد که کار آن کنترل دادهها، مدیریت حافظه، سختافزار، ورود و خروج دادهها و تمامی موارد اصلی سیستمعامل میباشد. همانطور که گفتم، لینوکس به خودی خود سیستمعامل به شمار نمیرود، بلکه با استفاده از ابزارهایی که پروژه گنو (GNU) برای آن تولید کرده است، تبدیل به یک سیستمعامل کامل میشود (به همین دلیل است که لینوکس را معمولا گنو/گنو/لینوکس یا GNU/Linux مینامند) و با اضافه کردن سایر نرمافزارهای بازمتن به آن، میتوان از آن در موارد متعددی مانند سرویسدهندهها، ایستگاههای کاری، کامپیوترهای رویمیزی، ابر رایانهها، ابزارهای صنعتی و پزشکی که دارای سیستمهای درونهای (Embedded) میباشند و... استفاده کرد.
از نظر فنی، گنو/لینوکس را میتوان نمونه بازمتن و آزاد سیستمعاملهای خانواده یونیکس نامید. زیرا بر اساس استاندارد POSIX پیاده سازی شده و کاملا با آن سازگار است. بنابراین گنو/لینوکس را میتوان نواده سیستمعامل پرسابقه و مستحکم یونیکس دانست که البته خواص خوب آنرا نیز به ارث برده است. اکنون تفاوتهای اصلی گنو/لینوکس و ویندوز را با هم میشماریم:

گنو/لینوکس : سیستمعامل آزاد
گنو/لینوکس یک سیستم عامل آزاد و بازمتن است. کد منبع آن در اختیار همگان قرار دارد و همه میتوانند در کدهای آن تغییر ایجاد کرده و بنا به نیازشان استفاده کنند. آزاد و در دسترس بودن کدهای منبع سبب میشود تا بتوانید از طرز کارکرد دقیق سیستمعامل مطلع شوید. شما بسیاری از توزیعهای گنو/لینوکس را میتوانید به هر تعداد کپی کرده و بین دوستانتان پخش کنید. در سمت مقابل، ویندوز یک سیستمعامل اختصاصی است که کد منبع آن سری نگهداشته شده و برای همگان در دسترس نیست. شما نمیتوانید بفهمید که واقعا در زیر سیستمعامل ویندوزتان چه میگذرد؟ آیا یک برنامه جاسوسی در آن پنهان نشده است؟ بعید نیست. سیستم عامل ویندوز رایگان نبوده و شما نمیتوانید آنرا کپی کرده و پخش کنید. در صورت این کار شما خلافکار هستید و جریمه و مجازات خواهید شد. (فعلا نه در ایران ولی در 4-6 سال آینده بله)
گنو/لینوکس را به هواپیمایی تشبیه کردهاند که هر قسمت از انرا در جایی ساختهاند. گنو/لینوکس واقعا محصول کشور خاصی نیست. تعداد زیادی از مردم در سرتاسر جهان در حال کار بر روی بخشهای مختلف آن و توسعه آن هستند. تعداد برنامه نویسانی که روی بخشهای مختلف سیستمعامل گنو/لینوکس کار میکنند، به حدود 400 هزار نفر میرسد، تفاوت کیفیت کار را مشخص میکند.
شما با سیستمعامل گنو/لینوکس آزاد هستید. لازم ندارید تا از نرمافزارهای اختصاصی استفاده کنید و تحت انقیاد آنها در آیید.

گنو/لینوکس : سرعت، قدرت، پایداری
همانطور که گفتم، گنو/لینوکس نواده سیستمعامل یونیکس است. بنابراین ساختار کلی این سیستمعامل کاملا با ویندوز متفاوت است. این به این معنی است که مثلا شما نخواهید توانست برنامههایی که در ویندوز دارید، روی گنو/لینوکس اجرا نمایید (البته راههایی وجود دارد – شبیه سازها - ولی در حالت عادی خیر). یکی از خواص اصلی سیستمعاملهای خانواده یونیکس، پایداری و استقامت بسیار بالای آنهاست. این سیستمعاملها به این راحتیها خراب نشده و به ندرت نیاز به بوت مجدد پیدا میکنند. گنو/لینوکسهایی وجود دارند که شما میتوانید سالها بدون نیاز به بوت، از آنها استفاده نمایید. در سمت مقابل، حتی جدیدترین و پایدارترین سیستمهای ویندوز نیز اندازه گنو/لینوکس پایدار نیستند. برای بکارگیری سیستمهای ویندوز به عنوان سرویس دهنده به حافظه و پردازندههای قویتری نیاز دارید و مطمئن باشید اگر هر چند روز آنرا بوت نکنید، از کار خواهد افتاد! معمولا سیستمعامل گنو/لینوکس به راحتی خراب نمیشود و برعکس ویندوز مجبور نیستید تا آنرا هر چندماه یکبار مجددا نصب کنید. حتی برخی از انواع گنو/لینوکس به نصب «یکبار برای تمامی عمر» مشهور هستند. این گونه سیستمها را میتوانید حین کار و حتی بدون بوت، به نسخههای جدیدتر ارتقا دهید.

گنو/لینوکس : امنیت، امنیت، امنیت

امروزه در دنیایی متکی بر فناوری اطلاعات زندگی میکنیم که هر لحظه به خطر افتادن جریان اطلاعات منجر به بروز خسارتهای تجاری جبران ناپذیری خواهد شد. امروزه همه به دنبال یک سکوی (Platform) امنتر برای اجرای برنامههای کاربردی و سرویدهندهها هستند. با اینکه مبحث امنیت یک مقوله نسبی است، گنو/لینوکس حرفهای زیادی برای گفتن در سمت امنیت دارد. بسیاری از قابلیتهای امنیتی که در ویندوز وجود ندارند و یا فقط با اضافه کردن نرمافزارهای اضافی قابل دسترسی میباشند، بطور درونی و پیشگزیده در گنو/لینوکس پیاده سازی شدهاند. گنو/لینوکس از ابتدا برای محیطهای شبکهای و چند کاربره طراحی شده است و همین باعث رعایت مسائل امنیتی از ابتدا در ان شده است، درحالی که ویندوز اینگونه نبوده و درحال حاضر نیز از نظر امنیتی دارای نقاط ضعف فراوانی است. مثلا یک برنامه مخرب با استفاده از همین ضعفهای امنیتی میتواند کل سیستمعامل را نابود کند، ولی در صورتی که مورد مشابهی در گنو/لینوکس وجود داشته باشد، حداکثر به دایرکتوری خانگی کاربر اجرا کننده آسیب خواهد رسید، نه کل سیستمعامل.

اینطور نیست که گنو/لینوکس فاقد هر گونه اشکال امنیتی باشد، خیر، ولی باز بودن کد منبع آن باعث میشود تا بسیاری از اشکالات امنیتی پیش از ایجاد خسارت و در مراحل توسعه و برنامه نویسی برنامه بر ملا شده و رفع شوند. در صورتی که اشکالی نیز در برنامههای منتشر شده یافت شود، بدلیل موجود بودن کد منبع سریعا برطرف میگردد. در صورتی که در سیستم عامل ویندوز شما باید منتظر مایکروسافت بمانید و بمانید و بمانید (مثلا هم اکنون 21 اشکال امنیتی در مرورگر IE وجود دارد که مایکروسافت هنوز هیچ وصلهای برای آن ارائه نداده است). سیستمعامل ویندوز دارای اشکالات امنیتی بسیاری است که به راحتی هم کشف نمیشوند و هنگامی کشف میشوند که خسارات جبران ناپذیری در اثر حمله از طریق آن ضعفهای امنیتی رخ دهد که امثال آنرا شاهد هستیم. در دنیای امنیت ضرب المثلی وجود دارد که امنیت با مخفی کاری حاصل نمیشود.
میتوان ادعا کرد که تقریبا هیچ ویروسی برای گنو/لینوکس وجود ندارد و این درحالی است که سالیانه بیش از 1000 ویروس و کرم مختلف برای سیستمعامل ویندوز ایجاد میشود. این بخاطر عدم گسترده بودن گنو/لینوکس نیست (حدود 70 درصد از سایتهای وب در جهان بر روی سیستمعاملهای خانواده یونیکس و گنو/لینوکس و سرویسدهنده وب آپاچی درحال اجرا هستند) بلکه بدلیل وجود حفرههای امنیتی متعدد ویندوز و سیاست انحصار گرایی مایکروسافت است. یعنی چه؟ مایکروسافت طوری رفتار و سیاست گذاری کرده است که مشتریان خود را تنها به محصولات خودش عادت دهد. بسیاری از کاربران ویندوز از اینترنت اکسپلورر و آتلوک برای مرور وب و پست الکترونیک استفاده میکنند. من به عنوان یک ویروس نویس، میدانم که اگر ویروسی را برای کاربران ویندوز بنویسم، بر روی کامپیوترهای 90 درصد آنها اثر خواهد کرد. چون اکثرا از IE و Outlook استفاده میکنند. ولی در گنو/لینوکس چطور؟ در گنو/لینوکس شما طیف وسیعی از انتخاب و عدم اجبار دارید. من از مرورگر موزیلا استفاده میکنم. دوستی دارم که Konqueror را ترجیح میدهد. دیگری از Opera استفاده میکند. من از Kmail استفاده میکنم. دوستم از Evolution، دیگری از Pine و بعدی از Mutt و برادرم هم از Mozilla Mail. من فقط میتوانم برای یکی از اینها ویروس بنویسم چون روی بقیه کار نخواهد کرد و عملا میزان اثر آن انداک خواهد بود. ضمنا هیچیک از ویروسهایی که برای ویندوز نوشته شدهاند، بر روی گنو/لینوکس کار نمیکنند.

گنو/لینوکس : تعدد سکوهای اجرایی

گنو/لینوکس برخلاف ویندوز بر روی تعداد زیادی از سکوهای مختلف سختافزاری اجرا میشود و شما حتی قادرید آنرا برای کار بر روی سکوی مورد نظرتان تغییر دهید. این قابلیت، گنو/لینوکس را برای بکارگیری در سختافزارهای درونهای (Embedded) بسیار مناسب میسازد. هسته 2.6 گنو/لینوکس این امکان را فراهم میسازد تا گنو/لینوکس را بر روی دستگاههای بسیار کوچک و یا ابر رایانههای بسیار بزرگ اجرا نمایید.

گنو/لینوکس : گستردهترین تنوع در کاربرد
گنو/لینوکس را میتوانید برای انجام وظایف بسیار متعددی بکار بگیرید. از دستگاه چک کردن اتصالات شبکه، دیوار آتش، مسیریاب (Router) شبکه، سرویسدهندههای مختلف مانند وب، بانک اطلاعاتی، فایل، چاپ و...، میزهای کار (Desktop)، ایستگاههای کاری (Workstations) و... سیستمعامل گنو/لینوکس حتی این امکان را دارد که از آن بتوان به صورت یک سیستم زنده و پرتابل استفاده کرد. به این معنی که کل سیستمعامل از روی یک دیسک CD اجرا شود و شما آنرا با خودتان جابجا کنید و میزکار و تنظیماتتان را همراه خودتان منتقل کنید. علاوه بر این، این قابلیت برای رفع اشکال و نمایش آن نیز بسیار مفید است.

گنو/لینوکس : تنوع در انتخاب
بدلیل آزاد بودن سیستمعامل گنو/لینوکس، هر گروه یا موسسه تجاری، یک نسخه خاص از آن که به توزیع یا پخش (Distribution) معروف هستند، منتشر ساخته است. این توزیعهای مختلف همگی گنو/لینوکس هستند، ولی هریک معمولا برای یک یا چند امر خاص مانند سرویسدهنده، دیوار آتش، میزکار و... طراحی شدهاند و هریک قابلیتها و بهینه سازیها خاص خودشان را به کاربران ارائه میکنند. کاربران در این میان آزادی انتخاب زیادی داشته و میتوانند چیزی که کاملا نیازشان را برطرف میکند، انتخاب کنند. چیزی که در ویندوز نمیتوان مفهومی برای آن پیدا کرد.

گنو/لینوکس : سیستمعاملی حرفهای
گنو/لینوکس یک سیستمعامل حرفهای است. یعنی ممکن است یک کاربر کاملا غیر فنی برای مدیریت آن و انجام برخی از تنظیمات سختافزاری دچار مشکل شود و نتواند به راحتی این کار را انجام دهد. البته برخی از توزیعهای گنو/لینوکس این امور را بسیار راحت (و حتی راحتتر از ویندوز) کردهاند، ولی با این حال به طور کلی، گنو/لینوکس یک سیستمعامل حرفهای است که در عین سادگی، از پیچیدگیهای فنی زیادی برخوردار است. البته تمام کاربران لازم نیست این امور را بدانند. مثلا یک کارمند دفتری که اموری مانند تایپ و حسابداری را با کامپیوترش انجام میدهد، ممکن است از نظر فنی تفاوتی را احساس نکند، ولی گنو/لینوکس خوراکی 4 ساله برای کاربران خوره فراهم میسازد! برخلاف ویندوز، نکات بیپایانی برای یادگیری در گنو/لینوکس وجود دارد. این سیستمعامل 4 سال به راحتی شما را مشغول خواهد کرد و میتوانید مطمئن باشید پس از آن بازهم مطالب جدیدی برای یادگیری وجود خواهند داشت! پس خورههای کامپیوتری از آن لذت وافری خواهند برد و هرگز آنرا رها نخواهند کرد.
برخلاف ویندوز، در گنو/لینوکس راحتتر هستید تا بسیاری از کارهای پیکربندی و سیستمی را از خط فرمان بسیار قدرتمند و عالی آن انجام دهید. با اینکه برای بسیاری از امور مانند ویندوز ابزارهای گرافیکی طراحی شده است، یک کاربر حرفهای واقعا از خط فرمان گنو/لینوکس لذت خواهد برد. خط فرمان ویندوز را اصلا میتوان خط فرمان نامید؟

گنو/لینوکس : بهشت برنامه نویسان!
گنو/لینوکس را بهشت برنامه نویسان نامیدهاند. برخلاف ویندوز که اکثر ابزارهای برنامه نویسی روی آنرا باید جداگانه نصب و حتی خریداری نمایید، گنو/لینوکس به همراه تمامی ابزارهای برنامه نویسی مورد نیازتان و با هر زبانی که فکر کنید ارائه میشود. کافی است آنرا نصب کنید و کار برنامه نویسیتان را با ابزارهای دلخواهتان شروع کنید.

گنو/لینوکس : یک جعبه ابزار کامل
گنو/لینوکس برای کاربران حرفهای، یک جعبه ابزار کامل به شما میرود که در آن تمامی ابزارهای مورد نیاز مانند برنامههای اینترنتی، ابزارهای امنیتی مانند ابزارهای آزمایش شبکه، ابزارهای برنامه نویسی، هزاران صفحه کتاب و راهنما در آن پیدا خواهید کرد. ابزارهایی که در اختیارتان قرار دارد چنان متنوع هستند که میتوانید 90 درصد اطمینان داشته باشید که پس از نصب آن به چیز دیگری نیاز نخواهید داشت.

گنو/لینوکس : یکی از زیباترین دستاوردهای بشری
گنو/لینوکس در سایه همکاری و تبادلات علمی هزاران نفر در سرتاسر جهان ایجاد شده و توسعه یافته است. این همکاری چنان گسترده و زیبا بوده و هست، که به سیستمعامل گنو/لینوکس لقب «یکی از زیباترین دستاوردهای همکاری جمعی بشر» داده شده است. فرهنگ حاکم در جامعه گنو/لینوکس و بازمتن، فرهنگ کمک، اشتراک اطلاعات و تلاش برای بهبود هرچه بیشتر محصولات و «انجام هرکاری که از دستت برمیآید» است. هرکس که میخواهد با این سیستمعامل کار کند، باید تمامی دیدگاهها و عقاید قبلی خود را درباره نرمافزارها و سیستمعامل کنار گذاشته و با یک دیدگاه جدید و طرز فکر متحول شده وارد دنیای گنو/لینوکس شود، زیرا با فرهنگ حاکم متفاوتی روبرو خواهد بود. گنو/لینوکس نوید دهنده آزادی است...

تعریف نرم افزار آزاد
ما این تعریف را از نرم افزار آزاد(Free Software) ارائه می دهیم تا به وضوح نشان دهیم که چه مواردی باید در مورد یک نرم افزار خاص صدق کند تا آن نرم افزار آزاد تلقی شود.
نرم افزار آزاد موضوع آزادی است نه قیمت. برای درک این مفهوم ،باید به معنای کلمه free در عبارت free speech(سخن آزاد) فکر کنید نه به معنای آن در عبارتی مانند free beer.[توضیح این که کلمه free در زبان انگلیسی در دو معنای آزاد و رایگان به کار می رود.منظور نویسندگان در این جا مفهوم آزادی است نه رایگان بودن.بدیهی است به دلیل وجود دو کلمه جداگانه برای ترجمه این کلمه در فارسی،چنین مشکل لغوی وجود ندارد.]
نرم افزار آزاد موضوع آزادی کاربران در اجرا، کپی، توزیع، آموختن، تغییر دادن و توسعه نرم افزار است.
به بیان دقیقتر ،نرم افزار آزاد به چهار نوع آزادی(Freedom) برای کاربران یک نرم افزار اشاره می کند:

- آزادی برای اجرای برنامه به هر منظوری (آزادی 0)
- آزادی برای آموختن نحوه عملکرد نرم افزار و سازگار کردن آن با نیازهای شخصی. (آزادی 1). دسترسی به کد منبع پیش شرط این بند است.
- آزادی برای توزیع مجدد کپی برنامه تا بتوانید به همسایه خود کمک کنید! (آزادی 2)
- آزادی برای اصلاح کردن و توسعه نرم افزار و منتشر کردن این اصلاحات برای همگان، که نتیجه آن منفعت‌های عمومی جامعه خواهد بود. (آزادی 3). دسترسی به کد منبع پیش شرط این بند است.

برنامه ای آزاد است اگر کاربران آن همه این آزادی‌ها را داشته باشند. بنابراین، شما باید آزاد باشید تا کپی‌ها را با تغییر یا بدون تغییر، رایگان یا با دریافت وجهی برای توزیع، برای هرکس و هرجا مجددا توزیع کنید. آزاد بودن برای انجام این کارها (در میان مطالب دیگر) به این معنی است که شما مجبور نیستید از کسی اجازه بگیرید یا برای مجوز پولی پرداخت کنید.
شما همچنین باید این آزادی را داشته باشید که در برنامه تغییراتی ایجاد کنید و آنها را به طور خصوصی در کار خود استفاده کنید. بدون این که حتی وجود آنها را متذکر شوید. اگر شما تغییراتتان را منتشر کنید، نباید مجبور باشید که شخص مخصوصی را به روش خاصی آگاه کنید.
آزادی برای استفاده از یک برنامه به معنای آزادی برای هر شخص یا سازمان برای استفاده در هر نوع سیستم رایانه‌ای، هر نوع کار، و بدون نیاز به ارتباط بعدی با توسعه دهنده یا هر نهاد خاص دیگر است.
آزادی برای توزیع مجدد کپی‌ها، باید شامل شکل دودویی یا اجرایی برنامه، همانند کد منبع (Source Code) باشد، چه برای نسخه تغییر یافته و چه برای نسخه بدون تغییر. (توزیع برنامه‌ها در شکل اجرایی برای سیستم عامل‌های آزادی که به راحتی نصب می شوند، الزامی است). اگر هیچ راهی برای تولید فرم اجرایی یا دودویی یک برنامه مشخص وجود نداشته باشد، مشکلی نیست.(چون برخی زبانها، این ویژگی را پشتیبانی نمی‌کنند)اما شما باید این آزادی راداشته باشید که اگر راهی برای برای تولید برنامه در این فرمها یافتید، آن را مجددا در حالت اجرایی و دودویی توزیع کنید.
برای وجود آزادی به منظور ایجاد تغییر و انتشار نسخه های توسعه یافته، شما باید به کد منبع دسترسی داشته باشید. بنابراین، دسترسی به کد، شرطی اساسی برای نرم افزار آزاد است.
به منظور واقعی بودن این آزادی‌ها، آنها باید تا زمانی که شما کار خطایی انجام نداده اید، غیر قابل فسخ بمانند. اگر توسعه دهنده نرم افزار این قدرت را داشته باشد، که بدون انجام دادن کاری که موجب ابطال شود، مجوز نرم‌افزار را باطل کند، نرم افزار آزاد نیست.
به هر حال،انواع خاصی از قوانین، در مورد نحوه توزیع نرم افزار آزاد، زمانی که آزادی ها اصلی را نقض نکنند، قابل قبول هستند. برای مثال، Copyleft (به زبان ساده) قانونی است که طی آن و در هنگام توزیع مجدد برنامه، شما نمی توانید محدودیتی برای رد آزادیهای اصلی کاربران قائل شوید. این قانون، نه تنها با آزادی‌های اصلی منافاتی ندارد، بلکه آنها را نیز حفظ می کند.
بنابراین، شما ممکن است برای برای دریافت نسخه های نرم افزار آزاد، پول پرداخت کرده باشید و یا ممکن است آنها را بی هیچ هزینه‌ای گرفته باشید. اما بدون در نظر گرفتن این که شما چگونه نرم افزار را دریافت کرده‌اید، شما همیشه این آزادی رادارید، که نرم افزار را تکثیر کنید و یا تغییر بدهید، یا حتی آن را بفروشید.
“نرم افزار آزاد ” به معنای “ غیر تجاری” نمی‌باشد، یک برنامه آزاد باید برای استفاده، توسعه و توزیع تجاری در دسترس باشد. توسعه تجاری یک برنامه آزاد دیگر غیر معمولی نیست، بلکه این گونه نرم افزارهای آزاد تجاری بسیار مهم هستند.
قوانین مربوط به به چگونگی بسته کردن یک نسخه تغییر یافته هم اگر به طور موثر مانع آزادی شما برای منتشر کردن نسخه های تغییریافته نشود، قابل قبول است. قوانینی مانند “اگر شما برنامه به این روش قابل دسترس کنید،باید آن را به آن روش نیز قابل دسترس کنید“ هم می تواند با همان شرط قابل قبول باشد. (توجه داشته باشید که این قانون گزینه منتشر کردن یا نکردن برنامه را برای شما باقی می گذارد.) همچنین این قابل قبول است که اگر یک مجوز بخواهد هنگامی که نسخه تغییر یافته را منتشر کردید و توسعه دهنده قبلی یک نسخه از آن را در خواست کرد، باید برای او بفرستید.
در پروژه گنو، ما از Copyleft برای حفاظت قانونی از این آزادی‌ها برای اشخاص استفاده می کنیم. اما نرم‌افزارهای آزاد بدونCopyleft هم موجودند. ما اعتقاد داریم که دلایل مهمی وجود دارند که چرا استفاده از Copyleft بهتر است، اما اگر برنامه شما یک نرم افزار آزاد بدون کپی لفت است، ما همچنان می توانیم از آن استفاده کنیم.
برای تشریح چگونگی ارتباط نرم افزار آزاد،نرم افزار Copyleft شده و دیگر موضوعات نرم افزار با هم، مقالات نرم‌افزار آزاد را ببینید.
گاهی اوقات، مقررات کنترلی صادرات و مصوبات تجاری دولت،می توانند آزادی شما را برای توزیع بین المللی نسخه‌های برنامه، تحت الشعاع قرار دهند. توسعه دهندگان نرم‌افزار این قدرت را برای حذف یا زیر پا گذاشتن این محدودیت ها ندارند، اما کاری که می‌توانند و باید انجام دهند، این است که از تحمیل کردن آنها به عنوان شرایط استفاده از برنامه خودداری کنند. بدین ترتیب، محدودیتها بر فعالیتها و مردمی که خارج از قلمرو این دولت‌ها هستند، تاثیری نمی گذارند.
بسیاری از لیسانسهای نرم افزار آزاد بر اساس کپی رایت(Copyright) بنا شده اند، و برای درخواستهایی که با کپی رایت تحمیل می شود، محدودیتهایی موجود است. اگر یک لیسانس مبتنی بر کپی رایت، آزادی را به شیوه هایی که در بالا تشریح شدند، محترم می شمرد، بعید است که مشکلات دیگری را که ما هرگز پیش بینی نمی کنیم، پیش بیاورد، (گرچه گه گاه این موارد صورت می گیرند) به هر حال، برخی از لیسانسهای نرم افزار آزاد بر پایه قراردادها(Contract) قرار دارند، و قراردادها طیف گسترده تری از محدودیتها تحمیل می کنند. این بدان معنی است که راههای بسیاری وجود دارند که یک لیسانس محدود و غیر آزاد باشد.
ما نمی توانیم همه محدودیت های قرارداد را که قابل قبول نیستند، لیست کنیم. اگر یک مجوز مبتنی بر قرارداد کاربر را به روشی غیر عادی محدود کند (در حالی که مجوز مبتنی بر کپی رایت این چنین محدود نکند) و اینجا هم قانونی تلقی نشود، شما باید در مورد آن فکر کنید، و ما احتمالا آن را غیر آزاد می دانیم.
هنگامی که در مورد نرم افزار آزاد صحبت می کنیم، بهتر است از به کار بردن کلماتی چون “هدیه دادن”(Give Away) یا “رایگان” (For Free) خودداری کنید. زیرا این اصطلاحات این معنی را می رسانند که موضوع در مورد قیمت است نه آزادی. کلمات مصطلحی چون “کپی غیر قانونی”(Piracy) نظراتی را القاء می کنند که ما امید واریم شما بر آنها صحه نگذارید. برای بحث در این مورد، “ کلمات و عبارات گیج کننده که اجتناب کردن از آنها با ارزش است” را ببینید. ما همچنین لیستی از ترجمه نرم افزار را به زبانهای مختلف داریم.
در نهایت، ملاکهایی مانند آنها که در تعریف نرم افزار آزاد ذکر شده اند، برای تفسیر به توجه و فکر نیاز دارند. برای تصمیم در مورد این که آیا یک مجوز صلاحیت مجوز نرم افزار آزاد بودن را دارد، ما براساس همین ملاکها قضاوت می کنیم تا تعیین کنیم آیا علاوه بر کلمات و اصطلاحات استفاده شده، معنی و مفهوم آن نیز مناسب است یا نه. اگر در یک مجوز محدودیتی نا معقول وجود داشته باشد، ما آن را قبول نمی کنیم، حتی اگر آن محدودیتها را در این ملاکها پیش بینی نکرده باشیم. گاهی اوقات، درخواستهای یک مجوز موضوعی را به وجود می آورند که قبل از تایید آن نیاز به تحقیق و تفحص بیشتر (مانند بحث و تبادل نظر با یک وکیل) است. هنگامی که ما در مورد موضوعی جدید، به نتیجه دست پیدا می کنیم، این ملاکها را به روز می کنیم تا تعیین صلاحیت مجوزها را آسان‌تر کنیم.
اگر شما علاقه دارید بدانید که یک مجوز صلاحیت مجوز های نرم افزار آزاد را دارد، لیست مجوزهای ما راببینید. اگر مجوزی که برای شما مهم است،اینجا ذکر نشده، شما می توانید با فرستادن ای میل به licensing@gnu.org درباره آن بپرسید.
اگر شما به فکر نوشتن یک مجوز هستید، لطفا با همان آدرس با FSF (بنیاد نرم افزار آزاد) تماس بگیرید. افزایش تعداد مجوزهای آزاد به معنی کار های انجام شده بیشتر برای کاربران به منظور درک مجوزهاست. ما ممکن است بتوانیم شما را در یافتن مجوزی که نیازهای شما را برآورده کند، یاری کنیم.
اگر این امکان پذیر نباشد، و اگر شما واقعا به یک مجوز جدید نیاز دارید، با کمک ما می‌توانید با اجتناب به وجود آمدن مشکلات عملی، بفهمید که آیا مجوز آزاد است یا نه!
گروه دیگری استفاده کردن از عبارت “بازمتن” (OpenSource) را آغاز کرده اند تا مفهومی نزدیک(نه یکسان) به نرم افزار آزاد را داشته باشد. ما عبارت“نرم افزار آزاد” را ترجیح می دهیم، زیرا به محض این که این عبارت را بشنوید،به یاد آزادی می افتید نه قیمت!!

با ما همراه باشید

^{دپارتمان تحقیقات و توسعه لینوکس در نظر دارد جهت اشاعه و توسعه و ترویج اخبار و اطلاعات حوزه لینوکس و نرم افزارهای منبع باز و آزاد با سایر مراکز و سایت های مرتبط تبادل لینک و اطلاعات نماید لذا علاقمندان می توانند درخواست تبادل لینک و اطلاعات خود را به آدرس set_new@yahoo.com ارسال نمایند.}